تصور کنید در دوران بارداری که یکی از حساس ترین و پرهیجان ترین دوره های زندگی هر مادر است، بتوانید تک تک اندام ها و اعضای بدن موجودی که در حال شکل گیری زندگی خود در وجود شما است، ببینید و از رشد طبیعی و سالم او اطمینان پیدا کنید. این همان سونوگرافی آنومالی یا Anomaly Scan است که یکی از مهم ترین و دقیق ترین روش‌هایی است که پزشکان برای بررسی سلامت جنین استفاده می کنند. اما واقعاً سونوگرافی آنومالی چیست و چرا تا این اندازه مهم است؟
در واقع، سونوگرافی آنومالی نوعی سونوگرافی تخصصی در دوران بارداری است که با هدف بررسی سلامت فیزیکی جنین انجام می شود. در این مرحله پزشک به کمک دستگاه های تصویر برداری دقیق، اندام های داخلی و بیرونی جنین را بررسی می کند تا از وجود یا عدم وجود ناهنجاری های احتمالی مطلع شود. در این سونوگرافی، قسمت های مهمی از بدن جنین مانند مغز، قلب، کلیه ها، ستون فقرات، معده، مثانه، دست‌ها و پاها مورد بررسی دقیق قرار می گیرند. به همین دلیل، این سونوگرافی را یکی از مهم ترین چکاپ های دوران بارداری می دانند.
سونوگرافی آنومالی در هفته چندم انجام می شود؟
به‌طور معمول، سونوگرافی آنومالی بین هفته ی ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می شود. این بازه زمانی بهترین زمان برای مشاهده دقیق اندام های جنین است؛ چون تا این زمان بیشتر اندام ها شکل گرفته اند و پزشک می‌تواند با دقت بیشتری سلامت آن ها را بررسی کند.
اگر سونوگرافی زودتر از این هفته ها انجام شود، ممکن است برخی از اندام ها هنوز کامل شکل نگرفته باشند و تشخیص دقیق دشوار شود. از طرف دیگر، اگر دیرتر انجام شود، در صورت وجود مشکل، فرصت پیگیری یا تصمیم گیری کاهش می یابد. پزشک متخصص زنان معمولاً بهترین زمان دقیق انجام این سونوگرافی را برای هر مادر با توجه به شرایط بارداری مشخص می کند.
سونوگرافی آنومالی برای چیست؟
هدف اصلی از انجام سونوگرافی آنومالی، بررسی سلامت جنین از نظر ساختار بدنی و اندام های حیاتی است. این سونوگرافی می تواند ناهنجاری های مادر زادی را در مراحل اولیه شناسایی کند. برخی از مواردی که در این سونوگرافی بررسی می شوند عبارت اند از:
- بررسی رشد مغز و ساختار جمجمه
- سلامت و عملکرد قلب جنین
- وجود یا عدم وجود ناهنجاری در کلیه ها و مثانه
- بررسی ستون فقرات از نظر انحنا یا باز بودن
- شمارش انگشتان دست و پا
- وضعیت معده و شکم
- بررسی جریان خون و بند ناف
علاوه بر این، پزشک در این سونوگرافی جنسیت جنین را نیز در صورت تمایل والدین اعلام می‌کند. هرچند هدف اصلی این سونوگرافی تعیین جنسیت نیست، اما معمولاً در این زمان قابل مشاهده است.
برای سونوگرافی آنومالی چی بخوریم؟
یکی از سوالات پرتکرار مادران این است که قبل از سونوگرافی آنومالی چه چیزی باید بخورند. در واقع، بر خلاف سونوگرافی های اولیه بارداری که مثانه باید پر باشد، در سونوگرافی آنومالی معمولاً نیازی به نوشیدن آب زیاد نیست، مگر اینکه پزشک خلاف آن را توصیه کند.
با این حال، برخی متخصصان توصیه می‌کنند حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه قبل از سونوگرافی، مقداری خوراکی یا نوشیدنی شیرین مثل آب میوه طبیعی بنوشید تا حرکات جنین بیشتر شود و پزشک بتواند تصویر واضح تری از بدن او بگیرد. به طور کلی، بهتر است قبل از انجام سونوگرافی غذای سنگین نخورید تا احساس ناراحتی نکنید و در عین حال انرژی لازم برای حضور در مرکز سونوگرافی را داشته باشید.
سونوگرافی آنومالی سه بعدی
امروزه تکنولوژی سونوگرافی پیشرفت زیادی کرده و در کنار روش‌های دو بعدی، سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی نیز وجود دارد. در سونوگرافی سه بعدی، تصویر بدن جنین با وضوح و عمق بیشتری نمایش داده می شود. به کمک این روش، والدین می توانند چهره و حرکات جنین را با جزئیات بیشتری مشاهده کنند.
با این حال، هدف اصلی سونوگرافی سه بعدی صرفاً لذت بردن از تماشای چهره نوزاد نیست، بلکه در برخی موارد به پزشک کمک می کند تا ناهنجاری های صورت، لب شکری یا نقص اندام ها را بهتر تشخیص دهد. البته برای تشخیص های حیاتی، همان سونوگرافی دو بعدی استاندارد کافی است و نوع سه بعدی بیشتر برای تکمیل بررسی ها یا در موارد خاص توصیه می شود.
سونوگرافی آنومالی همان غربالگری است؟
خیلی از مادران تصور می کنند که سونوگرافی آنومالی همان آزمایش غربالگری است، اما در واقع این دو با هم متفاوت هستند. غربالگری ها معمولاً در سه ماهه اول و دوم بارداری انجام می شوند و شامل آزمایش خون و گاهی سونوگرافی NT هستند که هدف آن‌ها بررسی احتمال وجود اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون است. در حالی که سونوگرافی آنومالی بیشتر بر ساختار و اندام های فیزیکی جنین تمرکز دارد. به عبارتی، غربالگری احتمال وجود اختلال را نشان می دهد، اما سونوگرافی آنومالی وجود یا عدم وجود آن را به صورت تصویری و قطعی تر بررسی می کند.
سونوگرافی آنومالی تاخیری چیست؟
اگر به هر دلیل مادر نتواند در زمان مقرر یعنی بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری سونوگرافی آنومالی را انجام دهد، پزشک ممکن است سونوگرافی آنومالی تأخیری را تجویز کند. در این حالت، سونوگرافی بعد از هفته ۲۲ انجام می شود تا حد امکان سلامت اندام های جنین ارزیابی شود. هرچند در این زمان برخی بررسی ها ممکن است با دقت کمتر انجام شود، اما همچنان برای اطمینان از رشد طبیعی جنین بسیار مفید است. سونوگرافی آنومالی تاخیری معمولاً در شرایط خاص مانند تأخیر در مراجعه مادر، بارداری های پرخطر یا خطاهای احتمالی در تاریخ بارداری انجام می شود.
سونوگرافی آنومالی چقدر طول می کشد؟
مدت زمان انجام سونوگرافی آنومالی معمولاً بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه است. این زمان بسته به شرایط جنین، میزان همکاری مادر و کیفیت دستگاه ممکن است متفاوت باشد. گاهی اگر جنین در وضعیت مناسبی قرار نداشته باشد (مثلاً پشت به سمت پروب باشد)، پزشک از مادر می خواهد کمی حرکت کند یا چند دقیقه صبر کند تا جنین موقعیت خود را تغییر دهد. در بعضی موارد خاص، ممکن است سونوگرافی تا یک ساعت نیز طول بکشد. در نهایت، صبر و آرامش مادر نقش مهمی در کیفیت نتایج دارد.
آیا سونوگرافی آنومالی دقیق است؟
دقت سونوگرافی آنومالی بسیار بالا است، اما مانند هر روش تشخیصی دیگری صد در صد نیست. به طور کلی، این سونوگرافی قادر است بیش از ۹۰ درصد ناهنجاری های جدی را شناسایی کند. با این حال، عوامل مختلفی می توانند روی دقت نتایج تأثیر بگذارند، از جمله:
- وضعیت قرارگیری جنین
- تجربه و مهارت پزشک سونوگرافی
- کیفیت دستگاه تصویر برداری
- میزان بافت چربی بدن مادر
در بعضی موارد اگر پزشک به مورد خاصی مشکوک شود، ممکن است آزمایش ها یا سونوگرافی های تکمیلی مانند اکوکاردیوگرافی جنین یا MRI را پیشنهاد کند تا تشخیص دقیق تر انجام شود.
سونوگرافی آنومالی مرحله دوم
در برخی شرایط، پزشک ممکن است انجام سونوگرافی آنومالی مرحله دوم را توصیه کند. این سونوگرافی معمولاً در سه ماهه سوم بارداری و حدود هفته های ۲۸ تا ۳۲ انجام می شود تا اطمینان حاصل شود رشد جنین به شکل طبیعی ادامه دارد و هیچ اختلالی در اندام هایی که قبلاً معاینه شده اند به وجود نیامده باشد. همچنین، این مرحله برای بررسی موقعیت جفت، میزان مایع آمنیوتیک و وزن تخمینی جنین نیز مفید است. بنابراین، مرحله دوم در واقع تکمیل کننده بررسی های مرحله اول محسوب می شود.
سونوگرافی آنومالی شکمی یا واژینال؟
در بیشتر موارد، سونوگرافی آنومالی به صورت شکمی (Abdominal) انجام می شود. یعنی پزشک با استفاده از ژل مخصوص روی شکم مادر، پروب سونوگرافی را حرکت می دهد تا تصاویر اندام های جنین را ببیند. اما در موارد خاص، اگر دید پزشک از طریق شکم کافی نباشد یا موقعیت جنین مناسب نباشد، ممکن است سونوگرافی واژینال (Transvaginal) انجام شود. این روش بیشتر در اوایل بارداری کاربرد دارد و در هفته های (۱۸ تا ۲۲) انجام سونوگرافی آنومالی واژینال کمتر مورد نیاز است.
سونوگرافی آنومالی یکی از مهم ترین مراحل بررسی سلامت جنین در دوران بارداری است. این سونوگرافی با بررسی دقیق اندام های داخلی و خارجی جنین، می‌تواند بسیاری از ناهنجاری های احتمالی را در همان مراحل اولیه شناسایی کند. به همین دلیل توصیه می شود هیچ مادری انجام آن را به تعویق نیندازد یا حذف نکند. اگر در هفته های ۱۸ تا ۲۲ بارداری هستید، وقت آن است که با خیال راحت به سونوگرافی آنومالی بروید و از سلامت فرزندتان اطمینان پیدا کنید. در نهایت، به یاد داشته باشید که نتیجه این سونوگرافی فقط بخشی از مسیر بارداری است و مهم تر از آن، آرامش، تغذیه مناسب و پیگیری منظم توصیه های پزشک است تا فرزندتان در نهایت سلامتی به دنیا بیاید.
